IDFI ხელისუფლების მიერ საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის შეზღუდვაზე საუბრობს.
ინფორმაციის თავისუფლების ინსტიტუტის ინფორმაციით, 2022 წლიდან საქართველოში ამ მხრივ არსებული მდგომარეობა მკვეთრად უარესდება. 2022 წელს საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნებზე გაცემული პასუხების პროცენტული მაჩვენებელი (58%), 2010 წლის შემდეგ, ყველაზე დაბალი შედეგი იყო.
საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის შეზღუდვის პოლიტიკა კვლავ აქტიურად გაგრძელდა 2023 წელსაც.
IDFI-ის შეფასებით, სამინისტროების და მათი დაქვემდებარებული უწყებების თვითნებობა, საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნების უპასუხოდ დატოვებასა და საქართველოს კანონმდებლობის მიზანმიმართულ დარღვევაში გამოიხატება.
2023 წლის 5 თვეში IDFI-მ სამინისტროებსა და მის დაქვემდებარებულ უწყებებში გაგზავნილ 1,255 საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნაზე, პასუხი მიიღო მხოლოდ 94 განცხადებაზე (7%). მათ შორის, 182 მოთხოვნა გაიგზავნა საქართველოს სამინისტროებში (11 სამინისტრო და 1 სახელმწიფო მინისტრის აპარატი), ხოლო დანარჩენი 1,073 მოთხოვნა სამინისტროებს დაქვემდებარებულ უწყებებში (81 სსიპ და საქვეუწყებო დაწესებულება).
ორგანიზაციის შეფასებით, შექმნილი სიტუაცია განსაკუთრებულ პრობლემად უნდა შეფასდეს იმ ფონზე, როდესაც ევროკავშირის მიერ კანდიდატის სტატუსის მისანიჭებლად განსაზღვრული მეორე პრიორიტეტი ითხოვს საჯარო დაწესებულებების ანგარიშვალდებულების და გამჭვირვალობის ზრდას.
საჯარო ინფორმაციის მკვეთრად გაუარესებული ხელმისაწვდომობა
IDFI აღნიშნავს, რომ ხელისუფლება ხშირად აპელირებს ღია ბიუჯეტის ინდექსზე, რომლის 2021 წლის შედეგების მიხედვით, საქართველომ მსოფლიოს 120 ქვეყანას შორის პირველი ადგილი დაიკავა. აღნიშნული ინდექსი, აფასებს, რამდენად უზრუნველყოფს ქვეყნის ცენტრალური მთავრობა საბიუჯეტო დოკუმენტების საზოგადოებისთვის დროულ და ამომწურავ ხელმისაწვდომობას.
ხელისუფლება ხშირად ამ ინდექსით მიღებულ შეფასებას არასწორი ინტერპრეტაციით აწვდის საზოგადოებას. მაგალითად, საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა ე.წ რუსული კანონის ინიცირების დასაბუთებისას განაცხადა, რომ საქართველოს მთავრობა ერთ-ერთ ყველაზე გამჭვირვალედ ითვლებოდა მსოფლიოში, რის დასტურადაც აღნიშნული ინდექსით მიღებული შეფასება დაასახელა.
ორგანიზაციის ინფორმაციით, არასწორმა ინტერპრეტაციებმა მნიშვნელოვანი შეშფოთება გამოიწვია ინდექსის ავტორი ორგანიზაციის მხრიდან, რომლებმაც განცხადებაში აღნიშნეს, რომ ვერ შეეგუებოდნენ საქართველოს მთავრობის მიერ ღია ბიუჯეტის კვლევის რეიტინგის გამოყენებას „დრაკონული კანონის“ გასამართლებლად, რომელიც გამჭვირვალობის საბაბით ზღუდავდა დამოუკიდებელ სამოქალაქო საზოგადოებას.
IDFI აღნიშნავს, რომ მნიშვნელოვან პრობლემას წარმოადგენს სხვადასხვა მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე საკითხებზე ინფორმაციის მიღება, რომლებიც უშუალოდ კონკრეტული საჯარო დაწესებულების საქმიანობის სფეროს შეეხება:
-
შსს-მ უარი განაცხადა 2023 წლის 7-9 მარტს ქ. თბილისში, გამართული ფართომასშტაბიანი შეკრება-მანიფესტაციების შეწყვეტის ღონისძიებებში გამოყენებული რესურსების შესახებ ინფორმაციის გაცემაზე. ასევე, IDFI-ს აღარ მოაწოდა უცხო ქვეყნის მოქალაქეების მიერ საქართველოს საზღვრის კვეთის შესახებ დეტალური ინფორმაცია.
-
საჯარო რეესტრის ეროვნულმა სააგენტომ უარი განაცხადა რუსეთის მოქალაქეების მიერ შეძენილ უძრავ ქონებასთან დაკავშირებული ინფორმაციის გაცემაზე.
-
შემოსავლების სამსახურმა 2023 წელს IDFI-ს წარმოუდგინა სანქცირებული ტვირთების შესახებ არასრული მონაცემთა ბაზა.
-
სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურმა არ გასცა სტატისტიკური ინფორმაცია ფარულ მოსმენებთან დაკავშირებით და სხვა.
აღსანიშნავია, რომ მოქმედი კანონმდებლობა არ იცნობს საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე ზედამხედველობის განმახორციელებელ სპეციალურ უწყებას, რომელიც კონტროლს გაუწევდა საჯარო დაწესებულებების მიერ ინფორმაციის დროულად და სრულფასოვნად გაცემას.
ასევე, IDFI-ს მიერ განხორციელებული უახლესი პრაქტიკის ანალიზი ცხადყოფდა რომ, სასამართლო გზით საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნა არაეფექტური იყო. საპროცესო ვადების დარღვევის არსებული პრაქტიკა ფაქტობრივად აზრს უკარგავდა ამ უფლების არსს და შეუძლებელს ხდიდა მის ეფექტურ რეალიზებას (სასამართლოში დავის დასრულებას სჭირდება რამდენიმე წელი).
