რისი მიღწევა სურს ეროვნულ ბანკს?
როგორც ცნობილია, ეროვნულმა ბანკმა 27 ნოემბრის გადაწყვეტილებით, კომერციულ ბანკებს უცხოურ ვალუტაში მოზიდულ სახსრებზე სარეზერვო მოთხოვნა გაუზარდა. სარეზერვო მოთხოვნის ზედა ზღვარმა 20% –დან(10-20%) ისევ 25%-მდე აიწია (10-25%).
ამ გადაწყვეტით სებ-ს შესაძლებლობა მიეცემა, ბანკებისგან მეტი ვალუტა მიიზიდოს და სავალუტო რეზერვები გაზარდოს, საიდანაც ერთ თვეში $630 მილიონი დახარჯა(ეროვნულმა ბანკმა რეზერვების დიდი ნაწილი ოქტომბერში ლარის კურსის შესანარჩუნებლად დახარჯა).
სარეზერვო მოთხოვნის გაზრდის მიზანი სწორედ ის არის, რომ ბანკებს უცხოური ვალუტის მიზიდვის და ვალუტაში სესხების გაცემის მოტივაცია შეუმცირდეთ.
რაც შეეხება სტატისტიკას, 1 ნოემბრის მდგომარეობით, ეროვნულ ბანკში, კომერციული ბანკების 6.1 მლრდ ლარის დეპოზიტი იყო განთავსებული (01.11./2023 – ₾ 6.081 მლრდ). აღნიშნული მაჩვენებელი მოიცავს ბანკების საკორესპონდენტო ანგარიშებზე ნაშთებს და სავალდებულო რეზერვებს. ხოლო სებ-ში, 1 ნოემბრის მდგომარეობით, კომერციული ბანკების 4.899 მლრდ ლარის სავალდებულო რეზერვებია განთავსებული (01.11.2023 – ₾4.848 მლრდ-ს შეადგენდა).
რისი მანიშნებელია სარეზერვო მოთხოვნების გამკაცრება?
სავალდებულო რეზერვებთან დაკავშირებით რეგულაციის გამკაცრება მიუთითებს, რომ ეროვნული ბანკი მომავალში ფინანსური დესტაბილიზაციის საფრთხეებს ხედავს. თუმცა, ზღვრის 5%-ით მომატებით შედარებით ფრთხილად მოქმედებს, იმის შიშით, რომ მოლოდინები ზედმეტად არ გაუარესდეს, რაც ეროვნული ვალუტის კურსზე უარყოფითად აისახება.
როგორც ცნობილია, სექტემბერ-ოქტომბერში კომპანიებმა და ფიზიკურმა პირებმა, კურსის გაუფასურების მოლოდინის გამო, მიმდინარე ანგარიშების ნაწილი ლარიდან უცხოურ ვალუტაში გადაიტანეს, რაც რისკების მოლოდინს ქმნის.
მიმდინარე ანგარიშებზე მეტობით დაგროვილმა უცხოური ვალუტის ლიკვიდობამ, ბანკების მიერ სავალუტო დაკრედიტების გაზრდის საფრთხე შექმნა. სწორედ დოლარიზაცია გახდა სავალუტო სესხების ზღვრის 500 000 ლარამდე გაზრდის საფუძველი. ბანკებმა აღნიშნული ინსტრუმენტის პირობებში, წლიური სავალუტოს სესხების გაცემა 100 მლნ ლარზე მეტით უნდა შეამციროს.
დაკრედიტების ზღვრის გაზრდის წინა 2 რაუნდი (300 000 ლარამდე და შემდეგ, 400 000 ლარამდე გაზრდა) დაკრედიტების $330 მლნ ლარით კლებაზე იყოს გათვლილი. სავალდებულო რეზერვების მოთხოვნა ბანკებისთვის განსხვავებულია და სხვადასხვა განაკვეთით, დეპოზიტების დოლარიზაციის კოეფიციენტის შესაბამისად განისაზღვრება.
ბანკებს, რომლებსაც 70%-ზე მეტად დოლარიზებული პორტფელი აქვთ მათ დარეზერვების მაქსიმალური ზღვარი ესადაგებათ. თუ პორტფელის დოლარიზაცია 40-70%-ის შუალედშია, სარეზერვო ზღვარიც წრფივად იკლებს. სწორედ ამიტომ გაამკაცრა მარეგულირებელმა ბანკებისთვის რეგულაცია, რომელიც წლის დასაწყისში შეამსუბუქა.
ბაზარი ეროვნული ბანკის არგუმენტებს არ იზიარებს. საბანკო სექტორი მიიჩნევს, რომ არჩევნები მოულოდნელი შოკი არ ყოფილა და სებ-ს მისი გაანალიზება წინასწარ შეეძლო, მით უფრო, რომ ბაზრის ქცევა ამჯერადაც სტანდარტული და არჩევნებისთვის დამახასიათებელი იყო.
